İKTİSADİYAT

Bir yıl boyunca iktisata ve insana dair yazılarımı okuyan, eleştirileri ve katkılarıyla desteklerini esirgemeyen değerli Hocalarım, okuyucular ve sevgili arkadaşlarım;

Blog yazarı diğer arkadaşlarımla paylaşımlarımızda, iktisada dair farklı görüşlerin birarada toplandığı, değişik ülklerden, iktisadın farklı alanlarıyla ilgilenen ekonomi öğrencilerinin birlikte yazdığı bir blogun hem sizler hem de biz blog yazarları açısından daha yararlı olacağı kanısına vardık.

Bu sebepten dolayı İktisat yazınlarıma burada ara vererek 'İktisat ve İnsan' blogu sahibi Anıl Girinci ile birlikte oluşturduğumuz www.iktisadiyat.com sitesinde başladım.

Web adresim www.barisurhan.com'dan çalışmalarımı takip ederken yorumlarınızı ve katkılarınızı İKTİSADİYAT'tan da eksik etmeyeceğinizi umuyorum.

Nobel Prize in Peace 2006 to Dr. Yunus and the Political Economy of Poverty Alleviation through Microcredit

Bu sene Nobel Barış Ödülü bir iktisatçıya verildi.Daha önce adı İktisat Ödülü için de anılmıştı ama kendisine bu sene Barış Ödülü verildi.Peki Bangladeş'te başlattığı modeli ile mikrofinans konusunda büyük bir başarı sağlayan Dr.Yunus'un çalışmaları ne anlam ifade ediyordu? Kimilerine göre yanlı olan Nobel, neden bir Bangladeşliye verilmişti?Bu ve vb. birçok sorunun cevabını Karim Bakshi'nin (Assistant Professor of Economics, Rajshahi University, Bangladesh & Post-Graduate student, Department of Economics, University of Copenhagen) ricamı kırmayarak bizleri bilgilendirmek amacıyla yazdığı yazıda bulacaksınız.Özellikle mikrofinans konusuna ilgi duyan arkadaşlarıma da fazlasıyla faydalı olacağını düşünüyorum.(Yazı ingilizce ve genele göre biraz uzun, sabrınız için şimdiden teşekkürler.)

The Nobel Prize in Peace 2006 has been awarded this year not to any political prodigy of this crisis prone world rather than to an economist from a developing country, Dr. Yunus jointly with his organisation, Grameen Bank (Rural Bank by meaning) for their contribution in alleviating poverty in rural Bangladesh, comes as a surprise to many of the political analysts. The Norwegian Nobel Committee (the peace award is given from Norway) by this selection recognized, as it says, the wider perspective of peace, long after they award it to Mother Teressa in 1979 for her benevolent social work in Indian slums. The committee mentions in its announcement that for peace to be sustainable in a fragmented society, poverty alleviation is essential. In the third world where poverty is the fundamental cause of social conflict and political unrest, alleviating poverty should be considered as the best peace-making effort in deed. But how can we alleviate poverty in a sustainable way ? In a profitable way (please think carefully, poverty alleviation in a ``profitable`` way) ? Where poverty centred programs usually mean some sort of subsidized programs or just transferring wealth in a redistributive manner, is it possible to alleviate poverty out of subsidy and charity? Can it be a profitable business ? If not, who will finance for it? Can we implement poverty alleviation program in a cost-efficient way? Without corruption and without socio-ethnic-gender bias?

Dr. Yunus and his Grameen Bank answered these questions in a positive way 30 years back from today. Let’s see what are their prescriptions to solve the fundamental issues raised above.


Poverty Alleviation: A Business, Not A Charity

Grameen Bank doesn’t offer any subsidized program to alleviate poverty at all. What it does is to offer a small loan called micro-credit amounting from 1000 Tk to 15000 Tk (125 USD to 2000 USD) that is collateral free. Traditionally poor people are out of the banking credit system for the lack of collateral. They are poor, they lack tangible assets fit for collateral, and so are not credit worthy, very simple ! But they are the most credit needy. One small loan can change one poor’s way of life.

Grameen Bank does not require any collateral against its micro-loans. Since the bank does not wish to take any borrower to the court of law in case of non-repayment, it does not require the borrowers to sign any legal instrument. Although each borrower must belong to a five-member group, the group is not required to give any guarantee for a loan to its member. Groups of five prospective borrowers are formed in the first stage and only two of them are eligible for, and receive a loan. The group is observed for a month to see if the members are conforming to the rules of the bank. Only if the first two borrowers begin to repay the principal plus interest over a period of six weeks, then the other members of the group become eligible themselves for a loan. Because of these restrictions, there is substantial group pressure to keep individual records clear. In this sense, the collective responsibility of the group serves as the collateral on the loan. Loans are small, but sufficient to at least start the micro-enterprises undertaken by borrowers like: rice husking, machine repairing, purchase of rickshaws, buying of milk cows, goats, cloth, pottery etc. The interest rate on all loans is 20 percent. The loan is to be repaid on equal 50 weekly instalments, started from the 2nd week of getting the loan. For 1000 Tk loan thus the borrower has to repay 20 Tk as principal plus 2 Tk interest per week. The question remains like: how realistic is that to start repaying the loan just in the 2nd week? How realistic is group forming? Is there any self-selection among the group members? Will the group like to include the poorest of the poor in their group and thereby risk their loan?

Anyway, whereas conventional banks are owned by the rich men, Grameen Bank is owned by poor borrowers who are mostly women. While the overriding objective of the conventional banks is to maximise profit, Grameen Bank’s objective is to bring financial services to the poor, particularly women, to help them fight poverty, stay profitable and financially sound. Borrowers of Grameen Bank at present own 94 per cent of the total equity of the bank and the government owns the remaining 6 percent. At present it has 6.61 million borrowers, 97 percent of whom are women. With 2,226 branches, GB provides services in 71,371 villages with a staff over 18 thousand employees, covering more than 80 percent of the total villages in Bangladesh.

The success of this approach also shows that a number of objections to lending to the poor can be overcome if careful supervision and management are provided. ‘For example, it had earlier been thought that the poor would not be able to find remunerative occupations. In fact, Grameen borrowers have successfully done so. It was thought that the poor would not be able to repay. But in reality, the repayment rates reached were 97 per cent. It was thought that poor rural women in particular were not bankable. The numbers say otherwise, they account for 97 per cent of borrowers today. There has also been a shift from agricultural wage labour, which is considered to be socially inferior, to self-employment in petty trading. Such a shift in occupational patterns has an indirect positive effect on the employment and wages of other agricultural waged laborers. Many think it as ‘a small bubble of hope’.

In another difference with normal banks, ‘Grameen Bank branches are located in rural areas, whereas the branches of conventional banks usually locate themselves as close as possible to the business districts and urban centres. One more thing to consider, the first principle of Grameen banking is that clients should not go to the bank, rather it is the bank workers who will go to the people to make loan and to collect the loan instalment payment and the deposit. This is particularly important in a society where women are usually not considering outdoor activities as their own and there are restrictions on women moving out of their homes.

Furthermore, from 1995, Grameen decided not to take any more donor funds. Since then, it has not requested any fresh funds from donors. Last installment of donor fund, which was in the pipeline, was received in 1998. Currently, Grameen Bank finances 100 percent of its outstanding loan from its deposits.

Grameen Bank has made profit every year except in 1983, 1991, and 1992. Total revenue generated by Grameen Bank in 2005 was Tk 7.39 billion whilst total expenditure was Tk 6.39 billion. Interest payment on deposits of Tk 2.29 billion (US$ 34.74 million) was the largest component of expenditure.


Behind the Scene

Bangladesh receives its independence in 1971 after a blood-shaded independence war from Pakistan. The country not only defeats Pakistani Army in the battlefield but also has to overcome the most powerful political lobby headed by US-China in the world diplomatic arena. The mass people took arms to fight against an organized Pakistani Army. After liberation, they were just looking for ``freedom``: freedom from misery, hunger, illiteracy, malnutrition, poverty and much more. The new government were trying hard to rebuild the war devastated country. But nation’s expectation was so high to its architect, charismatic leader Sheikh Mujib. Disappointed Mujib moves in a dramatic way, taking socialism as the new policy in 1975, declared minimum requirement of every citizen is state’s responsibility to ensure. But he was given no time, within six months, a section of Army assassinated him with his whole family. State policy changed by the military government, moving very fast to the market economy. The poor freedom fighters, who hoped for a better society free from poverty and hunger, saw the changes as the change in the colour of their hope.

Dr. Yunus, a freedom fighter, and his experimental Grameen Bank project, initially funded from Ford Foundation USA, comes forward in this perspective in 1976. Prof. Yunus sets up models so that poor people can secure financial services from a Banking channel specially designed for the poor. This is not a charity, remember, rather than financial services like making credit and mobilising savings from the poor. This is particularly noticeable in the then 1970s when all over the world poverty alleviation program was mere a charity, and still like same. The success of the experimental project catches eyes of the major international donors as well as domestic government. Grameen Bank is then finally founded in 1983 with their initial and continuing help. The Bank is expanded quite fast and is able to attract a good number of poor people within its services.

Why did Ford Foundation and other International donors come forward to finance such a revolutionary program like this who were not helping Mujib just couple of months ago in fighting poverty and the famine in 1974 ? Many of the Bangladeshi intellectuals think that there are inter-linkages between these regime changes, policy changes and in the changes in donation. To many, this was the decade of communist revolution all over the developing world (including Afghanistan, Uganda, Chile, Libya, Iraq, West Bengal of India, Bangladesh etc). A lot of young specially from poor farming family, and from the middle class, were joining to the revolutionary groups. A poverty driven program was very essential for the world capitalists to curb poverty and to check the outflow of the young’s to these groups thereby. And if this comes in a profitable way, without any charity rather making money instead, that’s simply fantastic! Dr. Yunus lights that candle in the right time to them!!

Nowadays, Grameen Bank model is replicated to almost 28 countries all over the world. Fighting poverty in a profitable way is expanding quicker! Microcredit Foundation has been established in USA to promote its activities world wide. The big corporates like Citi Bank NA are now investing in Microcredit program, not for charity but to make money! Poverty alleviation through micro-credit and making profit as well!!
Why not Nobel then ?

ASM Rejaul Hassan Karim Bakshi

(Assistant Professor of Economics, Rajshahi University, Bangladesh & Post-Graduate student, Department of Economics, University of Copenhagen, Denmark.
e-mail:rezaul_eco@yahoo.com )

Deneysel İktisat Zaman Kaybı Mıdır?

Bu yazıda, Anıl Girinci arkadaşımın sayfasında ele aldığı, deneysel ve davranışsal ikisat konusundaki eleştirilerini değerlendirmeye çalışacağım.
Bu ortamlarda iktisat üzerine yazı yazan, yazsa bile bunu teorik bazda yapmaya çalışan kişi sayısı az.Bu sebeple biraz da kendi aramızda bir sohbet olduğunun farkındayım.Ancak okuyanlara faydalı olacağı inancıyla Anıl'ın yazısının üzerinden gidelim.

Bilgisayar başına saatlik kirası ile oturttuğunuz tüm deneklerin istatistik biliminin örneklem prensiplerini yerine getirdiğini varsaysak, yani yaptığımız deneyde deneklerin popülasyonu tam temsil etmesi gibi zor bir şartı yerine getirmeyi başarsak ve deneysel iktisattaki tecrübelerimizden yararlanıp test etmek istediğimiz sorunsalı tamamen karşılayacak deney ve çıktı işleme yöntemini seçsek bile elde ettiğimiz sonuç hiçbir zaman gerçeği veremeyecektir. Sebebi ise iki şekilde açıktır. Mikro ve makro olarak bakacağım: İlki insan toplumsal bir canlıdır. Verdiği kararları, önyargıları, korkuları ve beklentileriyle –ki iktisadi tercihleri belirleyen bunlardır- içinde bulunduğu topluluktan ayrılamaz. İki çocuklu, cevval bir eşe sahip, yaşlı annesinin burma bileziklerini satıp borsaya giren Yılmaz Erdoğan’ın tiyatro kahramanı Hilmi Duran’ı gecekondu evinden çıkartıp bilgisayar başına oturttuktan sonra deneğimize risk ve kazanç yüzdeleri ve seçenekleri verip yatırım davranışını ölçemezsiniz. Karısının dırdırı, ev sahibinin sıkıştırmaları, kızının çeyiz hazırlıklarından soyutlanmış bir risk-kazanç sarmallı yatırım kararı olabilir mi?

Genel eleştirilerin tam da bir özeti olmuş Anıl'ın yazısı.
Öncelikle şu soruyla başlamak lazım; hangi ampirik uygulama "tam anlamıyla" gerçekleri vermek amacını taşır? Bugüne kadar olan çalışmalar geçmiş verilerle geleceği tahmin etmeye dayalıydı.Deneysel iktisat ise olayı bir adım ileriye götürüp işin laboratuar kısmına el attı.
Deneysel iktisatta bilinmesi gereken en önemli şeylerden birisi de, kişi bazında yargıya gidilmediğidir.Yani Hilmi Duran'ın yatırım kararının belirleyicileri (en azından şu aşamada) bizim konumuz değildir.Ancak bireylerin yatırım kararlarında para yanılsamasının (money illusion) etkisinin ne olduğu ilgi alanımızdır.Ya da Nash Dengesi'nin var olup olmadığı? Zaten bu soruların cevaplarını da fazlasıyla veriyor, birçok yerde de teoriyi yanlışlıyor.

Makro açıdan.... Piyasanın ne olduğunu, nasıl işlediğini anlamayı kendine düstur edinmiş bu yöntemin, piyasanın işleyen, dönen, dönüşen halini gözardı ettiği için de sağlıklı sonuçlara ulaşması imkansızdır.

Aslında kişi bazında çalışmayıp grup bazında deneyler yapılması da hep bu özlemden geliyor; piyasanın işleyen yapısını algılamak.Örneğin arz ve talep kanunu ile ilgili ilk yazılarımda anlattığım deney, kanunun her yerde aynı şekilde işlediğini söylüyor.Öyleyse deneysel iktisatın başarısız olduğunu söyleyebilir miyiz?

Bu alanı çalışmadan önce sınırlarını ve ne amaçla kullanıldığını iyi bilmek gerekir.Çoğu zaman başlangıç noktamız teorilerdir.

Bir diğer eleştiri noktası da para karşılığı laboratuara alınan deneklerdir.Oysa psikoloji bilimi yıllardır aynı yöntemle insan davranışlarını açıklamaya çalışmıyor mu? Bu, yaptığınız deneyin kontrollü olması açısından bir zorunluluktur.Örneğin hisse senedi alım satımına dayalı bir deney yaptığınız zaman deneklerin bunu ciddiye alabilmesinin tek koşulu onları teşvik etmenizdir.Neden verebilecekleri en iyi kararı vermek için çaba harcamalıdırlar? Çünkü ancak bu şekilde deneyden en yüksek geliri elde edebilirler.Gerçek hayatta da durum aynı değil mi? İşte paranın kullanıldığı yer burasıdır.
Peki deneysel iktisatın aynı yöntemi, kendi kuralları dahilinde kullanmasının eleştirilebilecek yeri yok mudur? Yine aynı soruya geliyoruz; deneyini yaptığımız şey nedir? Bu dönemde deneysel iktisat, (benim okuduklarım kadarıyla) büyüme modellerinin toplumsal etkilerini incelemek gibi iddialı söylemlere sahip değil.Buna karşın insan tercihlerinin sebebi, insanın eşitliği algılama biçimi, yanılsamalar, pratik hesaplama yetisizliği, para yanılsaması ve reel değerler yerine nominal değerlere itibar etme vb. birçok konu hakkında önümüze açıklamalar getiriyor, teorik kuralların eksik yerleri hakkında bilgi veriyor.

Eleştirilen bir başka nokta ise coğrafi farklılıklar konusudur.
Yapılan çalışmalar, deneyin yapıldığı her bölgede aynı sonuçları vermektedir.Bugün itibariyle sadece Avrupa ve ABD'de laboratuarlar vardır, bununla birlikte bazı deneyler için Afrika ve Hindistan bölgelerinde de çalışmalar yapılmıştır.Bu sebeple başta belirttiğim deneyler için söyleyebilirim ki coğrafi farklılıkların etkisi yoktur.Zaten bu tarz deneyler özelde insan davranışlarını incelemektedir ki bu da disiplinler-arası bir çalışma olan deneysel ve davranışsal iktisatın davranışsal iktisat boyutunu oluşturmaktadır.

Peki bu alanın eksik yanları yok mudur? Tabi ki vardır. 1776 yılı, Adam Smith ile başlatırsak mevzuyu; 250 yıllık iktisadın teorik altyapısını incelemeye niyetlenmiş 40 yaşlarında bir deneysel ve davranışsal iktisat var karşımızda.Buna rağmen dünyanın birçok bölgesinde çalışılan, sürekli büyüyen bir literatüre sahip.Bu literatür aynı zamanda mikro ve makro iktisat ile birlikte; finans, oyun teorisi, psikoloji ve sosyoloji bilimlerine de katkı vermekte, onlardan beslenmektedir.
Konuyu daha derinlemesine algılamak için Vernon Smith'in konuyla ilgili şu makalelerini önerebilirim;

1) Experimental Methods in (Neuro)Economics
2)Markets, Institutions and Experiments
3)Experimental Methods in Economics
4)Economics in the Laboratory

(Makalelerin üzerine tıklayarak özetin ve tam metnin olduğu sayfaya ulaşabilirsiniz.Etik kurallar gereğince doğrudan link verilmemiştir.)

Deneysel ve Davranışsal İktisat Neyin Deneyini Yapıyor? Bir Yanlış Üzerine

Evet, başlıkta da sorduğum gibi neyin deneyini yapıyoruz?
Son dersin konusu "emek piyasası" idi.Bu konuda Zürih Üniversitesi'nden Ernst Fehr'in 1998 yılında yaptığı bir deneyle başladık konuya.Fehr bu deneyinde 100 denek kullanmıştı.Tabi o dönemin koşullarında kullandığı denekler asker olmak zorunda kalmıştı.Hatta durum şöyle idi;
İletişime geçtiği askeri bir birlikten yardım talebinde bulunmuş, onlar da 100 asker göndermişti.Gelen askerleri 2 odaya ayırmış ve bir odadakiler "firma" diğer odadakiler de "çalışan" olmuştu.Araştırdığı konu ise ücretler ile emek verimliliği arasındaki ilişki idi.
Buraya kadar güllik gülistanlık da, bu işin gerçekle ne ilgilisi var?

-Deneklerin asker olması, en önemli konu olan "çeşitlilik" ilkesine aykırı.Yani yapacağınız deney için elde ettiğiniz örneklemin mümkün olduğu kadar ana kütleyi temsil etmesi gerekir.Yüz tane asker ise herhalde seçilebilecek en kötü örneklerden birisidir!

-En önemli bir diğer etken olan "kontrol" özelliği ortadan kalkmıştır.Bu askerler muhtemelen birbirlerini tanıyorlardı ve deneyden sonra da beraber olacaklar.Bu da deneklerin bağımsız karar vermelerini engeller.

-Deneyde, harcadıkları enerjinin karşılığı olarak 0,1'den 1'e kadar değerler söylemeleri istenmişti.Oysa gerçekte fiziki bir çaba sözkonusu.

-Odalarden birindeki her asker piyasadaki bir firmayı temsil etmektedir ki herhalde deneyin en çok eleştiri alacak noktası da burasıdır.

Bütün bunlardan sonra, 1998 yılında yapılmış bu deneyin bir zaman kaybı olduğunu söyleyebilir miyiz?
Deney yaparken mümkün olduğu kadar basit ama açıklama kabiliyeti olabildiğince yüksek senaryolar hazırlanmaya çalışılır.Bu işin en sıkıntılı yanlarıysa deneyde kimlerin hangi rolleri üstleneceğidir.Kim işçi olacak? Kim firma olacak? Harcanan enerjiyi ne ile temsil edeceğiz? Bu ve bunun gibi sorunlar üzerinde uzun süre düşünülmesi gerekir.
Bir diğer önemli konu ise deneyin kalitesinin karmaşıklığından değil, sadeliğinden gelidiğidir.Gerçek hayatı açıklamak için gerçek hayatın ta kendisini yaratmak gibi bir kaygı yoktur! Bu da ampirik uygulamalara yeni başlayan herkesin yanılgısıdır, bunu yapmak da mümkün değildir.Bir ampirik uygulamada en basit senaryodan başlanarak sonuçlar yorumlanır.İlerleyen deneylere yol göstermesi sağlanır.

Bütün bu sözlerimden sonra ben ne kadar inandım bu deneye?
-Hiç! En büyük eleştirim de bu noktada olmuştu;
"Deneyde rol biçilmiş bir denek, nasıl olur da karmaşık bir yapıya sahip firmanın kararlarını temsil edebilir?"

ve uzunca bir sohbetin sonunda hoş bir cevap aldım;
-"Sence bu deneyin araştırma konusu olan ekonomik teori ne kadar gerçekçi?"

Neyi araştırdığımız unutmayalım...

Büyüme Üzerine Bir Yorum

Sevgili dostum Furkan Sancaktar'dan biraz gecikmeli de olsa büyüme üzerine bir yorum;

Geçen ay 2006 yılının 2.çeyreğine ilişkin büyüme oranları açıklandı.GSMH yıllık bazda yüzde 8,5 GSYİH ise yüzde 7,5 oranında büyüdü.Bu son verilerde dahil olmak üzere Türkiye son 18 çeyrekten,yani 4,5 yıldan beri sürekli büyüyor…

Sadece rakamlara bakılarak mükemmel bir gelişme olarak nitelendirilebilir çünkü bu büyüme temposunu sürdürebilirsek iktisattaki “70 Kuralı”na göre Gayri Safi Milli Gelirimizi 10 sene içinde 2 katına çıkartabiliriz.Ne yazık ki her şey o kadar toz pembe değil.Okuldaki iktisat politikası hocamın da dediği gibi hayatta 3 tane yalan vardır.Bunlar;Adi yalan,Yeminli yalan ve İstatistiki yalan….Kişi veya kurumlar istatistik verileriyle istedikleri gibi oynayarak geniş halk kitlelerini yanıltabilmektedirler.

Her ne kadar medyada köşe başlarını tutmuş popüler iktisatçılar,iktisadi büyüme sürecinin sürdürülebilir olduğunu ballandıra ballandıra anlatsalar da bir kısım iktisatçılar (Bu kişileri medyada fazla konuşturmazlar çünkü onlara “Solcu” damgası yapıştırılmıştır…) büyümenin sağlam temellere oturmadığını ısrarla belirtmektedirler.Ben de naçizane olarak bu konu hakkındaki birkaç düşüncemi sizlerle paylaşmak istiyorum.

Ekonomi politikalarının temel amacı insanların refah düzeyini artırmaktır.Bunun da yolu ekonomiyi büyütmekten geçer.Ancak ekonomik büyüme istihdamı artırmıyor,kişiler arasındaki gelir dağılımı adaletsizliğini düzeltemiyorsa ekonomi politikalarında mutlaka bir yanlış vardır.Ne yazık ki bu durum Türkiye için de geçerli, ekonomi büyüyor ama istihdam yaratmıyor çünkü sanayideki büyüme verimlilik artışıyla sağlanıyor,Gelir dağılımı 2002 yılında 1994 yılına göre çok az düzelme göstermiş.Peki Türkiye nerede hata yapıyor? Bunun başlangıcı 1998 yılına(daha da geri götürülebilir…) kadar gitmektedir.

1998 yılında IMF ile yakın gözetim anlaşmasıyla tekrar başlayan ilişkilerimiz bu yıla kadar değişik ad ve programlar halinde süregelmiştir.Uyguladığımız programların genel sonucu şunlardır:

1)Türkiye mevcut IMF programlarında “Ucuz döviz-Yüksek faiz” politikasına koşullandırılmıştır.Ulusal finans piyasamız hala kısa vadeli sermaye hareketlerinin(sıcakı para) spekülatif saldırısı altındadır.

2)Bu koşullandırma sonucunda ülkemiz yüksek cari işlemler açığı vermektedir.Son 4 yılda toplam cari işlemler açığı 44,6 milyar dolardır.Bu miktar artan dış borçlanma ile karşılanmıştır.Söz konusu dönemde ülkemizin dış borç toplamı 113,6 milyar dolardan 170,1 milyar dolara çıkmıştır.

3)Merkez bankası uluslararası finans piyasalarının koşullandırması ile amacını sadece fiyat istikrarı olarak belirlemiş,bir ekonomi için hayati derecede önem taşıyan iktisadi büyümeyi ve tam istihdamı sağlama görevlerini piyasa aktörlerine bırakmıştır.


Kısaca; Ulusal tasarruflarımızı harekete geçirip kendi sosyal, mali ve ekonomik koşullarımıza uygun iktisadi kalkınma planları yapmadıkça; kısa vadeli spekülatif sermaye akımlarına güvenerek büyümenin sürdürülebilir olduğunu iddia etmek büyük bir rüyadır.Ve her şeyin olduğu gibi rüyalarında bir sonu vardır.


Son söz;
Gelişmekte olan bir ülkede işsizlik azalmazken ve gelir dağılımı düzelmezken ekonomi hızla büyüyorsa ve bu büyüme endişe veriyorsa ya yapılacak çok şey vardır ya da yaşanacak çok şey vardır….

Furkan Sancaktar

Deneyler ve Sonuçlar...

Dersimiz hızla ilerliyor ve bu alandaki birçok yenilikten haberdar oluyoruz.Umarım sizler için de faydalı oluyordur.
Hocamızın notlarına ve okumalara erişim şifreli olduğu için, mümkün olduğunca (telif haklarını da fazlaca taciz etmeden) okuma parçalarını sizlerle paylaşacağım.
Öncelikle bilinmesi gereken, bu alanın hızla gelişen ve gelişmesine paralel olarak da daha çözülememiş birçok sorunu olan bir alan olduğudur.Elimizde sihirli değnek olmadığı için, insanları laboratuarlara sokup beyinlerini okuduktan sonra “demek cari açığın sebebi buymuş” diyemiyoruz, en azından şimdilik! (Tuğrul Bey’in neşesine neşe katmak için özellikle seçilmiş bir örnektir :)

Bu zamana kadar yaptığımız okumalar ve deneyler ışığında arz ve talep kanunun teorinin söylediğine (%95-99) yakın bir işleyişle gerçekleştiğini söyleyebiliriz.Yine benzer bir şekilde insanların göreli durumlarına değil, mevcut durumlarına bakarak kararlarını aldıklarını ve her zaman “çok azdan iyidir” ilkesinin geçerli olmadığını gördük.
Bir diğer önemli konu ise, Kahnemann’ın da söylediği; “İnsanlara yatırım anında aldıkları riskten bahsettiğinizde, kazanma oranından bahsettiğiniz gruba göre daha temkinli karar aldıklarını görmekteyiz” durumunun geçerliliği.
Yaptığı deneyde; birbirinin aynı koşullara sahip 2 gruptan birine yapacağı yatırımda %40 oranında kayıp riski olduğu diğerine ise %60 oranında kazanma şansı olduğu belirtilerek yatırım kararları alması istenmiş.Matematiksel olarak iki grubun da kazanma ve kaybetme oranları aynı iken, risk bilgisi alan grup daha temkinli davranmış.

Bir başka ilginç deney ise şöyle;
-Size, elimde olan bir telefonu benden almak için ne kadar para vermeyi düşündüğünüzü sorduğumda alacağım cevap ile, o telefonu karşılıksız olarak verip geri almak istediğimde ne kadara satmayı düşündüğünüzü sorduğumda alacağım cevap birbirinden farklı olacaktır.Bu da demek oluyor ki, aynı malın fiyatı 1 tane değil 2 tanedir! Oysa teori, birbirinin aynı ürünlerin fiyatlarının da aynı olduğunu söylüyor.

Bu ve bunun gibi birçok ilginç sonuçla karşılaşıyorsunuz.Üstelik bu deneyler dünyanın her köşesinde aynı sonuçları veriyor.Yani sosyal etkenlerden bağımsız.(Görünmeyen bir el mi var yoksa üzerimizde? :)

Not: 1) İlk çalışma sorularının cevapları bu hafta ilan edilecek, umarım.Siz de kendi sonuçlarınızla karşılaştırabilirsiniz.Hocamız biraz tembel çıktı da :)

2)Türk Dil Kurumu’nun sayfasından ulaşılabilecek 2 kampanyayı de ilgilerinize sunuyorum.

Bilgisayar Türkçesi İstemiyoruz
Dağarcığınıza her gün 2 söz

İlk Deney, İlk Çalışma Soruları...

İlk deneyimize iştirak ettik sonunda….
Deney, okulumuzun Tyran’a tahsis ettiği 40 bilgisayarlı laboratuarda gerçekleşti ve iki aşamadan oluştu.Birinci aşamada alıcı ve satıcıların olduğu piyasada, veri maliyet (ve ya alım gücü) üzerinden alım-satım gerçekleştirdik.On beş defa açılan piyasada bizler (denekler) farklı birimlerde mal alıp satarak en yüksek kârı elde etmeye çalıştık.İkinci aşamada ise bir önceki deneyle ilgisi olmayan sorular soruldu.Örneğin;

-Doğum gününüzü rakamla yazınız. (15.05.1981 ise, 15 rakamını istiyor)
-Yüz gram çikolataya doğum gününüzle orantılı bir ücret öder misiniz? (yani 15DKK?)
-Yüz gram çikolataya en çok ne kadar ücret ödersiniz?
-A ile B aynı okuldan mezun 2 kişidir… Birisinin maaşı %x artarken (enflasyon yok), diğerinin %Y artıyor… Sizce hangisi daha mutludur?

Bunun gibi 15 kadar soru soruldu ve deney tamamlanarak evlerimize gönderildik :)
Bu bir tanıtım çalışmasıydı ve bu sebeple bazı konular “gerçek” deneklerle yapılandan farklı idi.Gerçek deneklerde, başarıları ölçüsünde ücret verilerek ödüllendirme yolu seçiliyor; deney öncesinde ise kurallar bölümü bizdeki gibi anlatılmıyor, onun yerine okunması ve sonrasında bazı “kontrol soruları” nı cevaplamaları isteniyor.Böylece deneklerin neyi, ne kadar anladığı kontrol edilmiş oluyor.

Dün itibari ile deney konusu ile ilgili sorular ve elde edilen veriler yayınlandı. (Öğrendik ki herkesin alıp sattığı mal birimi aynı imiş.Soru ve verileri inceledikçe buraya kadar olan kısımdaki denek bakış açısı ile gerçek arasındaki farkı göreceksiniz.)
İsterseniz siz de bu sorularla verileri indirip kendiniz üzerinde çalışabilir ve fikirlerinizi dersteki tartışmalar ışığında yazacağım yazı ile karşılaştırabilirsiniz.Bunun için herhangi bir kitap ya da makale okumanıza da gerek yok.Tek yapmanız gereken sorulara ve verilere bakıp düşünmek. (Hoca da aynen bunu söyledi)

Zaman kısıtı da isterseniz çarşamba son gün olsun (bize pazartesi ama size geç haber verdim :)

Bakalım neler çıkartacağız…